కారల్‌మార్క్స్‌ 'కమ్యూనిస్టు మేనిఫెస్టో' రాస్తే, మమతాబెనర్జీ 'యాంటీ కమ్యూనిస్టు మేనిఫెస్టో' రాశారు. మూడున్నర దశాబ్దాలుగా తిరుగులేని ఆధిపత్యాన్ని కొనసాగిస్తున్న మార్క్సిస్టు పార్టీని చిత్తుచిత్తుగా ఓడించి... తన చిరకాల స్వప్నాన్ని నిజం చేసుకున్నారు ఆ రాయల్‌బెంగాల్‌ ఆడపులి!కమ్యూనిస్టు కోట కుప్పకూలిన ఆనవాళ్లు... గుట్టలుగుట్టలుగా ఎర్రజెండాల పీలికలు... ఓటమి గాయాలతో కామ్రేడ్ల మూలుగులు... చెదపురుగుల పాలైనమార్క్సిస్టు సాహిత్యం. ఆ శిథిలాల మధ్య నుంచి మమతాబెనర్జీ నడుస్తున్నారు. ఎప్పట్లాగానే రబ్బరు చెప్పులు.
ఎప్పట్లాగానే ముతక చీర.
ఎప్పట్లాగానే చిందరవందర జుత్తు.
ఎప్పట్లాగానే భుజానికి గుడ్డ సంచి.
వెుహంలో మాత్రం...
ఎప్పుడూ కనిపించని విజయగర్వం!
సుదీర్ఘ పోరాట ఫలితమిది. ఈరోజు కోసమే ఇన్నేళ్లూ ఎదురుచూశారు. ఈ విజయం కోసమే ఎన్నాళ్లుగానో కలలుగన్నారు.
కోల్‌కతాలోని కాళీఘాట్‌ ప్రాంతంలో ఉన్న ఆమె నివాసం దగ్గరైతే సందడే సందడి. జయజయధ్వానాలు. కరతాళధ్వనులు. విజయహారతులు. బాణసంచా పేలుళ్లు. మీడియా కెమేరాల మెరుపులు. పాత్రికేయుల పాతరోత ప్రశ్నలు. ఎవరో కాళికతో పోలుస్తున్నారు. ఇంకెవరో ఇందిరమ్మను గుర్తుచేసుకుంటున్నారు. ఇక, ఢిల్లీ పీఠమే మిగిలిందని అంచనాలు వేస్తున్నారు. ఏవో... ఎవరు చెప్పగలరు? సంకీర్ణాల యుగంలో ఏదీ అసాధ్యం కాదు. అయినా, పదీపదిహేనేళ్ల నాడు... కమ్యూనిస్టుల ఉక్కుకవచం తుక్కుతుక్కు అవుతుందని ఎవరైనా వూహించారా? ఆ ఎరుపుజెండా మెరుపు తగ్గిపోతుందని ఏ నిపుణుడైనా విశ్లేషించాడా? కాకలుతీరిన కామ్రేడ్లు కాడి వదలాల్సిన దుస్థితి దాపురిస్తుందని ఏ పెద్దమనిషైనా అంజనమేసి చెప్పాడా?
అటువైపు... యోధానయోధులు. సుశిక్షిత కార్యకర్తలు. వ్యూహప్రతివ్యూహాల్లో ఆరితేరిన సలహాబృందాలు. గగుర్పాటు కలిగించే విప్లవాల చరిత్ర. చేతినిండా అధికారం. గల్లాపెట్టె నిండా నిధులు.
ఇటువైపు... మామూలు మహిళ. ఆస్తిపాస్తుల్లేవు. రాజకీయ వారసత్వం లేదు. చెప్పుకోదగ్గ అనుచరగణమూ లేదు. కొంత రాజకీయానుభవం, కొండంత ఆవేశం... అవే ఆమె అర్హతలు.
ఆ ఒంటరి నారి... వింటినారి సవరిస్తుంటే అంతా వినోదంలా చూశారు. ఆ పడతి పైటబిగిస్తుంటే... ఫక్కుమని నవ్వారు. ఆ గాండ్రింపులకు భయపడిందెవరు? ఆ ప్రతిజ్ఞలను పట్టించుకుందెవరు? నవ్వినచోటే, ఓట్లచేను పండింది. మూడు దశాబ్దాలుగా ప్రజాస్వామ్యబద్ధంగా ఎన్నికవుతూ వస్తున్న ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద కమ్యూనిస్టు ప్రభుత్వం... కుప్పకూలిపోయింది. మమత విజేతగా నిలిచారు.
| సంకెళ్లు తెంచుకుని... |
కాంగ్రెస్‌ పార్టీని వీడాలన్న ఆలోచన మమతకు ఏ కోశానా లేదు. పరిస్థితులే అందుకు ప్రేరేపించాయి. వారసత్వం లేకపోయినా, ఆస్తిపాస్తులు లేకపోయినా... స్వశక్తితో వ్యక్తిత్వసంపదతో నాయకురాలిగా ఎదిగారామె. మమతాబెనర్జీ కలకత్తాలోని మధ్యతరగతి కుటుంబంలో పుట్టారు. పదిహేనేళ్ల వయసులో తండ్రి మరణించారు. మంచానపడిన మనిషికి వైద్యం చేయించలేనంత పేదరికం. వెుత్తం ఆరుగురు సోదరులు. పెద్దతమ్ముడి టీకొట్టే కుటుంబానికి ఆధారం. ఆ నాలుగురాళ్లతో గుట్టుగా నెట్టుకురావాల్సిన బాధ్యత మాత్రం మమతదే! పదింటికంతా ఇంటి పనులన్నీ ముగించుకుని కాలేజీకి వెళ్లేవారు. సాయంత్రం ఇంటికి రాగానే ట్యూషన్లు చెప్పేవారు. రాజకీయాల మీద ఆసక్తితో కాంగ్రెస్‌ అనుబంధ విద్యార్థి విభాగంలో చేరారు. ఓసారి ఏదో బహిరంగ సభలో మాట్లాడుతుంటే, అటుగా వెళ్తున్న ముఖ్యమంత్రి సిద్ధార్థ శంకర్‌రే చూశారు. కారు ఆపి మరీ, శ్రద్ధగా ప్రసంగం విన్నారు. ఆ ఉపన్యాసపటిమే విద్యార్థి నేతను ప్రజానాయకురాలిగా తీర్చిదిద్దింది. కొద్దికాలంలోనే, రాష్ట్ర కాంగ్రెస్‌ మహిళా విభాగంలో చురుకైన నాయకురాలిగా గుర్తింపు తెచ్చుకున్నారు. జాదవ్‌పూర్‌ పార్లమెంటరీ స్థానం నుంచి పోటీచేసే అవకాశమూ వచ్చింది. ప్రత్యర్థి ఎవరో కాదు... కమ్యూనిస్టు దిగ్గజం సోమనాథ్‌ చటర్జీ. ముపైశ్ఫ ఏళ్లు కూడా నిండని ఆ యువతి ఆత్మవిశ్వాసం ఓటర్లను అబ్బురపరిచింది. ఇందిరాగాంధీ హత్యతో పెల్లుబికిన సానుభూతి కూడా తోడైంది. మమతాబెనర్జీ నలభై ఎనిమిదివేల మెజారిటీతో గెలిచారు. అదో సంచలనం! ఫలితాలు ప్రకటించగానే మమత నేరుగా సోమనాథ్‌ ఇంటికెళ్లి ఆశీర్వాదాలు అందుకున్నారు. 'ప్రజల తీర్పునే కాదు... ప్రత్యర్థి పెద్దరికాన్ని కూడా గౌరవించాలి' అన్న ఆలోచన ఆమె వ్యక్తిత్వానికి మచ్చుతునక. ఐదేళ్ల తర్వాత జరిగిన ఎన్నికల్లో, కాంగ్రెస్‌పార్టీ బెంగాల్లో పూర్తిగా తుడిచిపెట్టుకుపోయింది. ఆ ఎదురుగాలి మమతనూ ఓడించింది. మళ్లీ 1991లో దక్షిణ కలకత్తా నియోజకవర్గం నుంచి గెలిచారు. పీవీ నరసింహారావు ప్రభుత్వంలో యువజన శాఖ చేపట్టారు. అంతకంటే పైకెదగనివ్వలేని పరిస్థితులే ఆమెను నిరాశకు గురిచేశాయి. పార్టీలోని వెన్నుపోటు రాజకీయాలు మరింత ఇబ్బందిపెట్టాయి. దానికితోడు, బెంగాల్‌ కాంగ్రెస్‌ పెద్దలు ఎన్నికల్లో తమ పీఠాలు కాపాడుకోడానికి కమ్యూనిస్టుల అడుగులకు మడుగులొత్తుతుంటే కడుపుమండిపోయేది. ఏదో ఒకరోజు కమ్యూనిస్టుల్ని గద్దె దించాలన్న కోరిక మనసులో బలపడిపోయింది. అదేం అకారణ ద్వేషం కాదు. మార్క్సిస్టుల పాలనలో అవినీతి పెచ్చుపెరిగింది. అధికార దుర్వినియోగం సర్వసాధారణమైంది. ఆ అవినీతిని నిలదీయాలి. ఆ దుర్వినియోగానికి అడ్డుకట్టవేయాలి. కాంగ్రెస్‌లో ఉంటే అది అసాధ్యమని అర్థమైపోయింది. అందుకే, బయటికొచ్చి కొత్తపార్టీని స్థాపించారు. ఇదీ కాంగ్రెసే. కానీ, పెత్తందార్ల కాంగ్రెస్‌ కాదు. వృద్ధ జంబూకాల కాంగ్రెస్‌ కాదు. తృణమూల్‌ కాంగ్రెస్‌... అంటే, అట్టడుగు కార్యకర్తల కాంగ్రెస్‌! మమత భారతీయ జనతాపార్టీతో జతకట్టినా, అది ఎక్కువకాలం నిలబడలేదు. ఆ స్నేహం కారణంగా, బెంగాల్‌లోని మైనారిటీలు తనకు దూరమయ్యే ప్రమాదం ఉందని అర్థమైపోయింది. మళ్లీ కాంగ్రెస్‌కే దగ్గరయ్యారు. దగ్గరకావడం అంటే సాగిలపడటం కాదు, రాజీపడటం కాదు, వ్యక్తిత్వాన్ని చంపుకోవడం కాదు. ప్రజా ప్రయోజనాల్ని పణంగా పెట్టడం కాదు. ఎన్నికల సమయంలో కొద్దిపాటి రాజకీయ సర్దుబాటు. అంతే, అంతకుమించి ఎలాంటి ప్రాధాన్యం లేదు. అవసరమనుకుంటే, ఆ బంధాన్ని తెంచుకోడానికి కూడా ఎప్పుడూ వెనుకాడరు. అంతెందుకు, తాజా ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్‌ ఎంత బతిమాలినా ఇవ్వాలనుకున్న సీట్లకుమించి, ఒక్కటి కూడా అదనంగా ఇవ్వలేదు. ఆ పట్టుదల తెలుసు కాబట్టి, కాంగ్రెస్‌ అధిష్ఠానమూ కిమ్మనకుండా పుచ్చుకుంది. తృణమూల్‌కు కాంగ్రెస్‌ అవసరం కంటే, కాంగ్రెస్‌కు తృణమూల్‌ అవసరమే ఎక్కువ. పందొమ్మిది మంది ఎంపీలతో ఆపార్టీ యూపీఏ-2లో ప్రధాన భాగస్వామి. బెంగాల్లో కాంగ్రెస్‌ పరిస్థితీ ఏమంత గొప్పగా లేదు. మహా అయితే, తృణమూల్‌కు ఓ తోకపార్టీ! అసెంబ్లీ ఫలితాలే, 2014 లోక్‌సభ ఎన్నికల్లోనూ పునరావృతం అయితే, మమత కేంద్రంలో మరింత శక్తిమంతురాలు అవుతారు. 
| ఉద్యమాల జీవితం |
అతికొద్దిమంది నేతల్లో కనిపించే అరుదైన లక్షణం... నిజాయతీ. పెద్దగా ఆధారాల్లేని ఒకట్రెండు విమర్శలు తప్పిస్తే...మమతాబెనర్జీ ప్రజా జీవితంలో ఎలాంటి అవినీతి మరకలూ లేవు. లంచాలూ వాటాలూ సిఫార్సులూ ఆమె గడప తొక్కడానికి కూడా భయపడతాయని చెబుతారు బాగా ఎరిగినవారు. కొత్తగా కేంద్రమంత్రి అయిన రోజుల్లో... ఓ రియల్‌ఎస్టేట్‌ గొడవలో మాటసాయం చేయమంటూ సొంత తమ్ముళ్లే ఎవర్నో తీసుకెళ్లారు. ఆమెకు పైరవీలంటే గిట్టదు. ఆచెంపా ఈచెంపా వాయించాలన్నంత కోపం వచ్చింది. అయినా తమాయించుకున్నారు. గబగబా నాలుగు చీరలు సూట్‌కేసులో సర్దేసుకుని మౌనంగా ఇంట్లోంచి వచ్చేశారు. నేరుగా పార్టీ కార్యాలయానికి వెళ్లిపోయి అక్కడే మకాం పెట్టారు. అదే ఆమె సమాధానం. పేరుకు రైల్వేమంత్రి అయినా, విలాసాల బోగీల్లో ఎప్పుడూ ప్రయాణించింది లేదు. బహుమతులకూ నజరానాలకూ ఆమె ఆమడదూరం, అవి చిన్నవైనా సరే. ఆ మధ్య ఎన్నికల ప్రచారానికి వెళ్లినప్పుడు, ఓ ముస్లిం అభిమాని ప్రేమతో శాలువా ఇవ్వబోయాడు. వెుదట తిరస్కరించారు. కానీ ఆ అభిమాని ఎక్కడ చిన్నబుచ్చుకుంటాడో అని, 'నేను బహుమతులు ఇష్టపడను. ప్రేమతో ఇస్తున్నావు కాబట్టి, అంతే ప్రేమతో అందుకుంటున్నా' అంటూ చిరునవ్వుతో స్వీకరించారు. ఆ అభిమాని కళ్లలో ఆనందబాష్పాలు!
మమతకు చాలా విషయాల మీద స్పష్టమైన అభిప్రాయాలున్నాయి. వాటికి వ్యతిరేకంగా ఎవరైనా నిర్ణయాలు తీసుకుంటే, వెుహమాటం లేకుండా విమర్శిస్తారు. కడిగిపారేస్తారు. ఎదుటి వ్యక్తి... రాష్ట్రంలోని కమ్యూనిస్టు నేత కావచ్చు. కేంద్రంలోని కాంగ్రెస్‌ అధినేత్రీ కావచ్చు. అమాయక ప్రజల భూముల్ని లాక్కుని టాటాలకు అప్పగించారన్న కారణంతో 'నానో'ను వ్యతిరేకించిన మమత... సాక్షాత్తూ తన నేతృత్వంలోని రైల్వే మంత్రిత్వశాఖలో విస్తరణ కార్యక్రమాల కోసం సామాన్యుల ఆస్తుల్ని స్వాధీనం చేసుకోవాలని ప్రతిపాదించినప్పుడూ అంతే కచ్చితంగా కాదన్నారు. 'అభివృద్ధికి నేను వ్యతిరేకం కాదు. పారిశ్రామికీకరణనూ కాదనను. ఆ పేరుతో పేదల ఉసురు తీస్తే మాత్రం సహించేది లేదు' అని తేల్చిచెప్పారు. చుక్కల్ని తాకే నిత్యావసరాల ధరల విషయంలో ప్రభుత్వాన్ని నిలదీయడంలో ఆమె ప్రతిపక్షాల కంటే ముందున్నారు. 'ధరలకు పగ్గాలు వేయడానికి ఓ స్వతంత్ర పర్యవేక్షణ వ్యవస్థ ఉండాలని నేనెప్పుడో చెప్పాను. అయినా మీరు పట్టించుకోలేదు' అని సర్కారు మీద విరుచుకుపడ్డారు. 'మమత నిరంకుశ నాయకురాలు. నలుగుర్నీ కలుపుకువెళ్లడం అస్సలు తెలియదు' అన్న విమర్శకు నందిగ్రామ్‌, సింగూర్‌ పోరాటాల ఘనవిజయమే సమాధానం. ఆమె వివిధ ప్రజాసంఘాలతో కలిసి పనిచేశారు. చిన్నాపెద్దా నాయకులతో వేదిక పంచుకున్నారు. వేలమందిని ఒక తాటిమీద నడిపించారు. ఆ ఉద్యమాలు మార్క్సిస్టు పాలకులకు చెమటలు పట్టించాయి. ఓరోజు మమతాబెనర్జీ ఏదో కార్యక్రమంలో పాల్గొనడానికి వెళ్తున్నారు. దార్లో ట్రాఫిక్‌జామ్‌! ఏమిటా అని అద్దాల్లోంచి తొంగిచూస్తే... రోడ్డు ప్రమాదం. ఓ యువకుడు కొన వూపిరితో కొట్టుమిట్టాడుతున్నాడు. అయినా ఎవరూ పట్టించుకోవడం లేదు. మమత పరుగుపరుగున అక్కడికెళ్లారు. క్షతగాత్రుడిని తన కార్లో ఎక్కించుకుని ఆసుపత్రికి తీసుకెళ్లారు. ఆమె మాట పెళుసే కానీ, మనసు వెన్న. ఎదుటి మనిషి కష్టాల్ని చూసి తట్టుకోలేరు. కన్నీళ్లు పొంగుకొచ్చేస్తాయి. అంత సున్నిత మనస్తత్వాన్ని ఏ కళాకారుల్లోనో చూస్తాం. నిజానికి, మమతలో ఓ మంచి కళాకారిణి ఉన్నారు. ఆమెకు చదవడం ఇష్టం. రాయడం ఇష్టం. బొమ్మలు గీసుకోవడం ఇష్టం. హావభావాల్ని పలికిస్తూ రవీంద్రుడి గీతాంజలి చదువుకోవడం మరీమరీ ఇష్టం. 'వేర్‌ ద మైండ్‌ ఈజ్‌ విథవుట్‌ ఫియర్‌...' ...ఠాగూర్‌ కవితాపంక్తిని తరచూ ఉటంకిస్తుంటారు. 'బద్లా నోయి, బద్లా ఛాయి' (మాకు మార్పు కావాలి, ప్రతీకారం కాదు), మా... మాటి... మనుష్‌ (తల్లి, నేల, ప్రజలు) తదితర నినాదాల్లో ఆమె సాహితీ స్పృహ తొంగిచూస్తుంది.
| మంకుపట్టు మహారాణి |
పేరుకు మన్మోహన్‌సింగ్‌ మంత్రివర్గ సహచరురాలే అయినా, తనను తాను సర్వస్వతంత్రురాలిగానే భావించుకుంటారు మమత. తన మద్దతుతో నడిచే ప్రభుత్వంలో తన నిర్ణయానికి తిరుగేం ఉంటుందన్న ధైర్యమూ కావచ్చు. కేబినెట్‌ అనుమతులేవీ లేకుండానే బెంగాల్‌ మీద వరాల వర్షం కురిపించుకున్నారు. షాలిమార్‌ దగ్గర ఆటోహబ్‌, గూడ్స్‌యార్డు మంజూరు చేస్తున్నట్టు బహిరంగంగా ప్రకటించారు. సింగూర్‌లో కోచ్‌తయారీ పరిశ్రమ పెట్టాలన్నది ఆమె ఆలోచన. పాపం, ప్రధానమంత్రి! అవునన్నా తిప్పలే. కాదన్నా తిప్పలే. ఆ మంకుపట్టు వల్ల ఆమె కొన్ని శత్రుత్వాల్ని కొనితెచ్చుకుని ఉండవచ్చు. చిన్నాచితకా ఇబ్బందులూ ఎదురై ఉండవచ్చు. కానీ ఆ మంకుపట్టే లేకపోతే, శత్రుదుర్భేద్యమైన కమ్యూనిస్టు ప్రభుత్వాన్ని ఎదిరించే ధైర్యం చేసేవారు కాదు. ఆ మంకుపట్టే లేకపోతే అన్నన్ని వైఫల్యాల్నీ అవమానాల్నీ తట్టుకుని నిలబడేవారే కాదు. ఆ మంకుపట్టే లేకపోతే ఎవరెన్ని అనుకున్నా పట్టించుకోకుండా, పెద్దపెద్ద రైల్వే ప్రాజెక్టుల్ని రాష్ట్రానికి తరలించుకు వెళ్లేవారే కాదు. బెంగాలీల హృదయాల్లో స్థానం సంపాదించేవారే కాదు.
| బెంగాల్‌ మీదే బెంగ! |
జేఎన్‌టీయూలో బీటెక్. ఆ తర్వాత వైజాగ్ స్టీల్ ప్లాంట్, సత్యం కంప్యూటర్స్‌లో ఉద్యోగం. ఉద్యోగం చేస్తూనే సివిల్స్ ప్రిపరేషన్. మొదటి ప్రయత్నంలోనే 117 ర్యాంకుతో ఐపీఎస్‌కు ఎంపిక. రెండో ప్రయత్నంలో 12వ ర్యాంక్...ఇదీ కెవీఎన్ చక్రధర బాబు స్వగతం. ప్రస్తుతం అసోం లోని శివసాగర్‌కు అడిషనల్ సూపరింటెండెంట్ ఆఫ్ పోలీస్ (ఏఎస్పీ)గా చక్రధరబాబు పనిచేస్తున్నారు. విజయగాథ ఆయన మాటల్లోనే...
